Cuối năm 2024, người đàn ông 57 tuổi (trú tại TP.HCM) khám sức khỏe định kỳ thì phát hiện bị bệnh thận mạn giai đoạn 3A. Ông được kê thuốc uống điều trị nội khoa và hẹn tái khám theo dõi chức năng thận. Lo sợ uống thuốc tây điều trị thận lâu dài sẽ hại gan, nóng máu, ông bỏ dở phác đồ bác sĩ chỉ định và lên mạng tìm thuốc nam.
Tin vào bài thuốc nam “trị bách bệnh” được quảng cáo trên mạng, từ TP.HCM ông đi xe khách khoảng 100km tới Bình Phước gặp thầy lang khám và mua 90 thang thuốc đóng gói sẵn về sắc uống ngày 3 lần. Chưa kịp uống hết, ông phải nhập viện cấp cứu vì khó thở, thiếu máu, toàn thân phù nề.
Người phụ nữ 65 tuổi (trú tại Đồng Nai) đi khám, được xác định suy thận độ 4 và được điều trị nội khoa, đáp ứng thuốc tốt nhưng một thời gian không đến tái khám. Thay vào đó, người này ở nhà ngưng uống thuốc bác sĩ chỉ định để uống các loại lá cây được người thân giới thiệu, như lá đu đủ đực, cây cỏ mực (nhọ nồi), lá trà xanh, lá cây chó đẻ.
Theo BSCKII Hồ Tấn Thông, Đơn vị Nội thận - Lọc máu, Trung tâm Khám chữa bệnh Tâm Anh Quận 7, TP.HCM, lúc người bệnh quay lại viện thì đã quá muộn. Bệnh chuyển sang giai đoạn nặng hơn, thận mất gần hết chức năng không thể tự đào thải, không thể điều trị bảo tồn mà phải chạy thận nhân tạo 3 lần/tuần.
Hiện không ít người dân tin tưởng các bài thuốc nam gia truyền được bào chế từ các loại cây cỏ trong tự nhiên như bạch mao căn (rễ cỏ tranh), rau ngổ, diệp hạ châu (cây chó đẻ răng cưa), hoàng liên thảo (cỏ mực), mã đâu linh (cây rễ gió).
Thuốc được rao bán tràn lan trên mạng với quảng cáo “phòng, trị bệnh suy thận cấp và bệnh thận mạn tính”, “uống thuốc phát huy tác dụng sẽ không cần chạy thận”, kèm theo hướng dẫn sử dụng sắc (nấu) với liều lượng “uống như nước uống trong ngày, uống tốt nhất là sáng - tối trước lúc đi ngủ một giờ”.
Theo Hướng dẫn Quốc gia về cảnh giác dược của Bộ Y tế, thuốc y học cổ truyền (còn gọi là thuốc nam) được sử dụng lâu đời trong hệ thống khám bệnh, chữa bệnh và được xem là ít tác dụng không mong muốn. Tuy nhiên trong thực tế sử dụng, các hiện tượng dị ứng, ngộ độc liên quan đến thuốc y học cổ truyền cũng được ghi nhận.
Một số phản ứng có hại có thể tiến triển từ từ sau một thời gian dài sử dụng thuốc y học cổ truyền như suy tim, suy gan, suy thận hoặc ung thư khi dùng kéo dài các thuốc chứa chất độc đối với tim, gan, thận. Hiện chưa nghiên cứu khoa học nào chỉ rõ có thể chữa được bệnh thận mạn bằng các loại lá cây hay bài thuốc nam rao trên mạng.
Theo bác sĩ Thông, việc uống thuốc nam không rõ nguồn gốc, không rõ thành phần, không chỉnh liều theo chức năng thận, chế biến không đúng cách có thể khiến suy giảm chức năng thận, tăng áp lực lọc máu lên thận và khiến bệnh diễn tiến nặng hơn. Nguyên do là trong các loại lá cây và các bài thuốc rao bán trên mạng thường chứa kali và các chất độc hại khác sẽ làm gánh nặng cho thận, hoặc thậm chí gây nguy hại cho thận.
Với người bệnh thận mạn, chức năng thận đã suy giảm, thậm chí mất chức năng ở giai đoạn cuối, lượng nước tiểu sẽ giảm nhiều hoặc ngừng đi tiểu hoàn toàn, do đó người bệnh cần hạn chế uống nước. Tuy nhiên, các bài thuốc nam đều được sắc (nấu) để uống, điều này dẫn đến việc thận phải tăng cường hoạt động trong khi vốn đã quá tải, khiến tổn thương nghiêm trọng hơn, dẫn đến tăng độ suy thận. Người bệnh thường nhập viện trong tình trạng toàn thân phù nề do cơ thể ứ nước.
Theo bác sĩ Thông, điều cần thiết nhất là phải cảnh báo đến người dân không nên tin theo các bài thuốc trên mạng mà tự ý bỏ phác đồ điều trị, bởi lẽ không có bài thuốc “trị bách bệnh” chữa được tất cả các bệnh về thận.
Tùy theo diễn tiến bệnh và thể trạng của mỗi người mà bác sĩ kê đơn thuốc (tăng liều – giảm liều), chia thuốc theo từng giai đoạn của bệnh và phù hợp với chức năng thận của từng người.
