Đặc biệt, với các điểm trông xe ô tô ở lòng đường (bãi hở) sử dụng máy quét biển số xe. Vậy, mô hình nào phù hợp cho các bãi trông giữ xe trong đô thị để đảm bảo hiệu quả, tiện lợi và minh bạch?
Mặc dù gắn biển thu phí phương tiện không dùng tiền mặt VETC gần 1 năm qua nhưng tới sáng qua (2/4), điểm trông giữ ô tô ở đầu phố Dương Đình Nghệ, quận Cầu Giấy, Hà Nội được người gửi xe phản ánh là vẫn ghi vé giấy, trả tiền mặt: “Ở đây khi mình vào thì họ ghi phiếu rồi sau đó họ đến thu tiền, vẫn dùng tiền mặt”.
Còn anh Nguyễn Ngọc Tùng ở Hà Đông, Hà Nội thông tin rằng, anh gặp khó khăn để tiếp cận các điểm đỗ xe không dùng tiền mặt: “Bên trong vẫn còn chỗ đỗ nhưng người ta không muốn phục vụ, họ nói hết chỗ rồi bởi vì bên cạnh đó có một bãi đỗ thu phí bằng tiền mặt nên họ muốn đẩy mình sang bên ấy”.
Tại nhiều điểm đỗ xe khác trên phố Dương Đình Nghệ, Duy Tân, Hạ Yên Quyết, quận Cầu Giấy, Hà Nội, các tài xế tại đây cho biết, họ vẫn phải chờ nhân viên sử dụng thiết bị đọc thẻ cầm tay rồi thanh toán bằng cách quét mã QR nên mất khá nhiều thời gian: “Mong muốn là nó tự động hóa hoàn toàn, mình vào, ra không phải bắn nữa thì tốt; lúc mình ra nó tự động trừ tiền thì thuận tiện hơn cho lái xe, không cần chờ người đến nữa”.
“Vẫn phải quét VETC để ghi thời gian vào rồi đếm giờ để tính tiền, tự động thì phải thuận lợi hơn, nhanh hơn”.
“Công ty tôi gửi xe thường xuyên thì mong muốn tự động, đóng theo tháng rồi tự động trừ tiền trong tài khoản thì hay hơn”.
Từ phía các đơn vị cung cấp giải pháp trông giữ xe thông minh, ông Trần Ngọc Kiên, Giám đốc dự án bãi đỗ, Công ty VETC khẳng định, hệ thống hiện nay có thể quản lý xuyên suốt từ ghi nhận phương tiện, thu phí, đối soát và báo cáo doanh thu theo thời gian thực: “Tuy nhiên, việc hạn chế tiêu cực, thất thoát không chỉ phụ thuộc vào công nghệ mà cần có sự tuân thủ nghiêm túc các quy định hiện hành từ tất cả các bên tham gia. Rủi ro, thất thoát chủ yếu nằm ở công tác vận hành của nhân viên khi thao tác trên thiết bị, thực hiện sai các thao tác”.
Ông Cao Đình Ngân, Trưởng phòng kinh doanh, Công ty Cổ phần Giao thông số Việt Nam (VDTC) cũng khẳng định, về mặt công nghệ áp dụng cho thu phí tự động không có gì khó khăn, nếu như dùng tài khoản giao thông vào thanh toán các dịch vụ này thì hoàn toàn có thể tự động được 100%.
“Hiện nay, không còn gì khó khăn, về mặt pháp lý, cơ quan quản lý Nhà nước đã cho phép sử dụng tài khoản giao thông để thanh toán rồi. Chủ yếu bây giờ cần có thêm cơ chế Nhà nước yêu cầu bắt buộc sử dụng tài khoản giao thông để thanh toán phí tại các bãi đỗ xe, kể cả kín hay hở thì cũng yêu cầu 100%”.
Luật sư Nguyễn Danh Huế, Đoàn Luật sư TP.Hà Nội cho rằng, để hạn chế tiêu cực, thất thoát thì phải đầu tư công nghệ thay thế các công đoạn có sự tham gia của con người; loại bỏ những thỏa thuận giữa người đỗ xe và người trông giữ xe: “Do chúng ta chưa áp dụng những công nghệ, máy móc hiện đại vào các điểm trông giữ xe. Nếu chúng ta tiếp tục dùng con người như hiện nay sẽ dẫn đến thất thoát, lãng phí, thu thì được nhiều nhưng báo thì được ít và dễ nảy sinh tiêu cực. Các nước trên thế giới bây giờ đều dùng máy móc để thu phí chứ không có yếu tố con người”.
Theo TS. Trần Quang Thắng - Viện trưởng Viện Kinh tế và Quản lý TP.HCM, dù áp dụng công nghệ mới, việc chống thất thu phí đỗ ôtô sẽ khó mang lại hiệu quả nếu thiếu cơ chế kiểm soát từ các cơ quan chức năng: “Phải siết chặt quản lý, kiểm tra, xử lý nghiêm các bãi đỗ xe thu phí sai quy định thì việc giữ xe tại Hà Nội, TP. HCM sẽ tốt hơn và hạn chế được thất thoát cho ngân sách Nhà nước; phải đảm bảo được tính công khai, minh bạch, kiểm soát được doanh thu qua số hóa”.
PGS.TS. Ngô Trí Long, nguyên viện trưởng Viện nghiên cứu thị trường giá cả. Bộ Tài chính nhấn mạnh, cần sớm có giải pháp để tránh thất thoát nguồn thu từ trông giữ phương tiện, nếu không sẽ để lại nhiều hệ lụy: “Thất thoát thu phí đỗ xe là biểu hiện điển hình của thất thu ngân sách địa phương, làm giảm nguồn lực đầu tư cho hạ tầng. Việc các đơn vị trông giữ xe “lách” luật thu tiền mặt ngoài hệ thống làm méo mó tín hiệu thị trường, khiến chi phí đỗ xe không phản ánh đúng cung - cầu, gây lãng phí tài nguyên đô thị và khuyến khích hành vi sử dụng xe cá nhân không hợp lý”.
Việc thí điểm kéo dài hay không thể chấm dứt lãng phí, thất thoát tại các điểm trông giữ xe còn làm tổn hại đến mục tiêu hiện đại hóa hạ tầng đô thị, ảnh hưởng đến mục tiêu chuyển đổi số trong lĩnh vực giao thông.
Từ những bất cập đã được chỉ ra trong việc quản lý trông giữ xe, đặc biệt là những vi phạm về giá trông giữ, Hà Nội, TP.HCM các đô thị đang rất cần một mô hình, một phương án tối ưu nhằm chống thất thoát cho ngân sách. Theo đó, việc thu phí không dùng tiền mặt tại các điểm trông giữ xe là biện pháp tất yếu phải triển khai, được dư luận đồng tình ủng hộ.
Tuy nhiên, giải pháp này cần được triển khai đồng bộ ở tất cả các điểm trông giữ xe ô tô theo hướng số hóa toàn diện, liên thông dữ liệu, tuân thủ nghiêm chỉnh các quy định hiện hành. Hiện, TP Hà Nội đã ban hành quy trình, quy chế phối hợp rất rõ ràng trong việc vận hành và đối soát dịch vụ thu phí không dùng tiền mặt tại các điểm trông giữ xe. Nếu quy trình được các đơn vị tham gia thực hiện đúng, minh bạch và liên thông dữ liệu thì thất thoát khó lòng xảy ra.
Khi các đơn vị cung cấp giải pháp trông giữ xe thông minh khẳng định, công nghệ có thể thay thế hoàn toàn con người ở cả các bãi trông giữ xe “kín” hay “hở” thì giải pháp này phải được áp dụng triệt để ở tất cả các bãi đỗ xe để đảm bảo tuyệt đối không có sự can thiệp trực tiếp của con người, chấm dứt tình trạng các nhân viên thu phí nhận tiền từ người gửi xe qua bất kỳ hình thức nào.
Giải pháp công nghệ này sẽ khiến người dân có nhu cầu sử dụng dịch vụ tự xác định khi có tài khoản để thanh toán phí tự động, họ mới đưa xe vào bãi gửi; các tài xế hiện đều không xa lạ gì với công nghệ này nên sẽ không có nhiều khó khăn để triển khai trong thực tiễn. Mặt khác, quy định như vậy sẽ buộc các đơn vị thực hiện thu phí phải triển khai hạ tầng, đồng bộ quy trình công nghệ để đáp ứng.
Bên cạnh đó, để đảm bảo hiệu quả công tác thu phí đỗ xe ô tô dưới lòng đường, cần cơ chế kiểm tra, giám sát độc lập, gắn trách nhiệm tài chính rõ ràng với các doanh nghiệp khai thác điểm đỗ xe bởi việc ứng dụng khoa học công nghệ vào công tác này chỉ thực sự có hiệu quả khi nó gắn với trách nhiệm minh bạch dữ liệu thu chi.
Như vậy, việc ứng dụng công nghệ số cần áp dụng toàn diện và triệt để vào công tác này ở các khâu để quản lý một cách tự động giúp người dân thuận tiện khi có nhu cầu sử dụng còn cơ quan quản lý dễ dàng giám sát, kiểm tra. Nhờ đó, sẽ đảm bảo hiệu quả về mặt kinh tế và minh bạch tài chính công.
Song song với việc ứng dụng công nghệ, cần tăng cường xử lý các bãi trông giữ xe trái phép, sớm xóa bỏ bãi giữ xe trái phép; không cấp phép trông giữ xe nếu thiếu ứng dụng thu phí không dùng tiền mặt. Theo đó, đối với các bãi đỗ xe chưa cấp phép, yêu cầu sớm ứng dụng giải pháp công nghệ để tìm kiếm và thanh toán giá dịch vụ trông giữ xe nhằm hạn chế, tiến tới không sử dụng tiền mặt.
Nghị quyết số 57 ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị đã nhấn mạnh định hướng phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia trong thời gian tới. Với việc triển khai thu phí không dừng tại tất cả các bến xe, bãi đỗ trong đô thị sẽ giúp cải thiện quản lý giao thông, thúc đẩy văn minh đô thị. Khi có quyết tâm đẩy mạnh chuyển đổi số theo đúng định hướng của Nghị quyết số 57 thì mô hình thu phí không dùng tiền mặt sẽ mang lại hiệu quả bền vững, mang lại thuận lợi cho người dân và minh bạch cho cơ quan quản lý.
