Trong bối cảnh thế giới đầy biến động và phức tạp, xu thế hợp tác và đấu tranh đan xen, chuyển hóa mau lẹ, đối ngoại quốc phòng đã khẳng định vai trò là một trong những trụ cột để xây dựng lòng tin chiến lược, hóa giải mâu thuẫn, giảm thiểu bất đồng, ngăn ngừa chiến tranh, xung đột, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước.
Đối ngoại quốc phòng không chỉ góp phần nâng cao uy tín, vị thế quốc gia trên trường quốc tế mà còn trở thành "cánh tay kết nối dài" của đối ngoại Đảng và ngoại giao Nhà nước, mở ra những cơ hội mới, tạo nền tảng vững chắc để Việt Nam tự bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
Trả lời phỏng vấn VOV, Thiếu tướng, Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Hồng Quân, nguyên Phó Viện trưởng Viện Chiến lược Quốc phòng cho biết: Hiện nay, chúng ta có quan hệ quân sự, quốc phòng với trên 100 quân đội của các quốc gia, thuộc 5 châu lục. Đối ngoại quốc phòng tham gia tích cực vào việc nâng cao vị thế của Việt Nam, làm cho đất nước chúng ta tự tin hơn, tự hào, tự tin bước vào kỷ nguyên vươn mình.
PV: Thưa Thiếu tướng, nếu nhìn từ vị thế, tiềm lực đất nước từ góc độ đối ngoại nói chung và đối ngoại quốc phòng nói riêng thì theo ông, ngoại quốc phòng của chúng ta có những đóng góp như thế nào trong việc kiến tạo môi trường hòa bình, đưa Việt Nam vươn xa hơn trong dòng chảy hội nhập cùng thế giới?
Thiếu tướng Nguyễn Hồng Quân: Nếu nhìn từ góc độ đối ngoại, trong đó có đối ngoại quốc phòng, thì có thể nói là chúng ta đã thực hiện rất đồng bộ các yêu cầu nâng cao tiềm lực, vị thế của đất nước. Thứ nhất, chúng ta đã tăng cường quan hệ với các cực quan trọng trong định hình trật tự thế giới trong tương lai. Chúng ta theo dõi tình hình quốc tế thấy rằng, cuộc đàm phán Mỹ-Nga diễn ra ở Ả-rập Xê-út, sắp tới là cuộc gặp Thượng đỉnh Mỹ-Nga… Những cuộc gặp như vậy sẽ định hình thế giới sau cuộc xung đột Nga và Ukraine. Và có xu hướng là phân chia thế giới thành những khối, mà nếu không chủ động thì có thể anh đứng bên này, họ đứng bên kia. Công nghệ riêng, kinh tế riêng, thị trường riêng, tiền tệ có thể có riêng… Cho nên chúng ta chủ động chơi với tất cả các cực, chơi với tất cả các bên. Chúng ta nâng cấp quan hệ lên đối tác chiến lược với nhiều nước. Và đặc biệt là quốc phòng, chúng ta có quan hệ với tất cả 5 nước Ủy viên Thường trực Hội đồng Bảo an LHQ. Đây là chuyện rất hiếm. Có thể nói, trong mấy thập niên vừa qua, từ khi bình thường hóa quan hệ với Hoa Kỳ năm 1995, chúng ta đã có quan hệ với tất cả 5 nước Ủy viên Thường trực trong Hội đồng Bảo an LHQ. Nói chung, với nhiều nước, quan hệ quốc phòng của chúng ta là một trong những trụ cột quan trọng như quan hệ với Nga, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Australia…
PV: Trong đối ngoại, trong hội nhập quốc tế sâu rộng như vậy nhưng chúng ta vẫn giữ được cân bằng trong quan hệ quốc tế, đặc biệt là với các nước lớn. Và do vậy, chúng ta không bị ngả nghiêng, dao động đứng về bên này hay bên kia trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược giữa các quốc gia đang rất là gay gắt và phức tạp?
Thiếu tướng Nguyễn Hồng Quân: Đúng thế, chúng ta rất phấn khởi là hiện nay chúng ta có quan hệ quân sự, quốc phòng với trên 100 quân đội của các quốc gia, thuộc 5 châu lục. Có quan hệ rồi thì chúng ta xử lý tốt mối quan hệ giữa các đối tác này. Chúng ta phát triển quan hệ quốc phòng với tất cả các đối tác chiến lược thuộc các xu hướng khác nhau và giữ cân bằng quan hệ với các đối tác. Cho nên, trong quan hệ với các nước này cũng có những thuận lợi, mở ra thời cơ cho chúng ta. Đồng thời, chúng ta cũng phải vượt qua những khó khăn, thách thức để giữ được quan hệ đó. Khi chúng ta quan hệ, có đề xuất thì người ta đều sẵn sàng cả. Đối ngoại quốc phòng trong những năm vừa qua đã thực hiện rất tốt việc này.
PV: Không những kiến tạo môi trường hòa bình, đẩy lùi nguy cơ chiến tranh xung đột từ sớm, từ xa mà đối ngoại quốc phòng của chúng ta cũng đóng góp vào định hình những cơ chế trong quan hệ quốc tế ở tầm khu vực và thế giới, thưa Thiếu tướng Nguyễn Hồng Quân?
Thiếu tướng Nguyễn Hồng Quân: Đối ngoại quốc phòng chủ động tham gia tích cực vào việc xây dựng, định hình và kiến tạo luật chơi của an ninh khu vực. Ví dụ, chúng ta tích cực đấu tranh để giữ vững vai trò trung tâm của ASEAN. Nhưng bây giờ, khu vực này đang định hình và bị tác động của các nước lớn. Cho nên, trong các nước thành viên ASEAN, Việt Nam đóng vai trò tiên phong, nòng cốt, vai trò trung tâm của ASEAN. Đặc biệt, trong ASEAN, chúng ta phát huy cơ chế ADMM+, tức là cơ chế Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng các nước ASEAN mở rộng. ADMM+ là 10 nước ASEAN cộng với 8 nước đối tác lớn, có đầy đủ các nước lớn trên thế giới như Nga, Mỹ, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Australia, Hàn Quốc, v.v. Mà tới đây còn một số nước ở Châu Âu, hay Bắc Mỹ nữa cũng có thể tham gia vào cơ chế này.
PV: Một trong những dấu ấn của đối ngoại quốc phòng Việt Nam là sự tham gia của các chiến sĩ mũ nồi xanh vào lực lượng gìn giữ hòa bình LHQ. Điều đó cũng như một thông điệp khẳng định với cộng đồng quốc tế là Việt Nam mong muốn sống trong hòa bình và Việt Nam cũng muốn thế giới được sống trong hòa bình?
Thiếu tướng Nguyễn Hồng Quân: Khi chúng ta tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình LHQ, thứ nhất là chúng ta đáp ứng được mong đợi của cộng đồng quốc tế. Vì Việt Nam là nước chịu nhiều đau thương nhất trong mấy chục năm chiến tranh. Người ta tin tưởng lực lượng vũ trang, cụ thể là Quân đội Việt Nam đã là những người cùng toàn dân vượt qua khó khăn, thử thách như thế, thì sẽ mang những kinh nghiệm tích cực đóng góp cho hòa bình thế giới. Thứ hai là lực lượng mũ nồi xanh của ta đáp ứng được yêu cầu của bạn bè, đặc biệt là các nước đang phát triển, các nước Châu Phi, Châu Á, Châu Mỹ La tinh. Người ta cũng có hoàn cảnh tương tự như Việt Nam. Họ cũng trải qua chiến tranh, trải qua xung đột, và thậm chí cũng rất tàn khốc. Bây giờ, người ta thấy các bạn Việt Nam- những người đã dùng xương máu của mình để bảo vệ hòa bình của đất nước họ, mang kinh nghiệm, công sức đó ra để phục vụ cho ổn định các khu vực trên thế giới. Đấy là điều mà bạn quốc tế rất quan tâm.
PV: Với những gì ông vừa phân tích thì có thể khẳng định, đối ngoại quốc phòng đã góp phần tạo thế và lực vững chắc để chúng ta bước vào kỷ nguyên vươn mình được xác định là bắt đầu từ Đại hội XIV của Đảng?
Thiếu tướng Nguyễn Hồng Quân: Chúng ta tự tin đóng góp tích cực vào nền chính trị thế giới, nền kinh tế toàn cầu và nền văn minh nhân loại. Đấy là vai trò chung của đối ngoại Việt Nam. Đối với đối ngoại quốc phòng, chúng ta từng bước mở rộng, tham gia giải quyết các công việc chung của khu vực ASEAN và của thế giới. Chúng ta mở rộng dần việc tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình LHQ. Từ năm 2014 đến giờ, chúng ta tham gia lực lượng quân y, tham gia lực lượng công binh. Tiếp theo đây có thể là có những lực lượng khác, mà không chỉ là quân đội mà công an cũng tham gia. Cái đó cho thấy, đối ngoại quốc phòng, đối ngoại an ninh của chúng ta là những bộ phận của đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước. Chúng ta tham gia tích cực vào việc nâng cao vị thế của Việt Nam, làm cho đất nước chúng ta tự tin hơn, tự hào bước vào kỷ nguyên vươn mình.
PV: Chúng ta mở rộng giao lưu hội nhập quốc tế đối, tăng cường đối ngoại quốc phòng cũng chính là kế sách để ngăn ngừa các nguy cơ chiến tranh, xung đột từ sớm, từ xa?
Thiếu tướng Nguyễn Hồng Quân: Đúng thế, đối ngoại quốc phòng Việt Nam đã góp phần to lớn vào thực hiện kế sách bảo vệ Tổ quốc từ xa, ngăn ngừa nguy cơ chiến tranh và xung đột. Nhờ mở rộng quan hệ quốc phòng, chúng ta giữ vững an ninh biên giới trên bộ, tham gia đấu tranh bảo vệ chủ quyền biển đảo ở các diễn đàn khu vực và thế giới. Nhờ duy trì quan hệ hợp tác kỹ thuật quân sự, chúng ta đã cải tiến, nâng cấp, kéo dài thời gian sử dụng và tự chế tạo được một số loại vũ khí, trang bị kỹ thuật quân sự có chất lượng. Chúng ta chuẩn bị tốt nhất cho chiến tranh chính là cách tốt nhất để tránh chiến tranh xảy ra, ngăn ngừa và triệt tiêu sớm các nguy cơ xung đột. Tại các kỳ tiếp xúc song phương và đa phương, chúng ta đã đấu tranh thẳng thắn, chống lại các nguy cơ gây nguy hại cho độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Việt Nam.
PV: Trong bối cảnh hiện nay, cạnh tranh chiến lược giữa các nước đang diễn ra rất phức tạp, khó lường và ảnh hưởng trực tiếp tới tất cả các quốc gia, trong đó có Việt Nam. Trong bối cảnh như thế, Giáo sư có cho rằng, để bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa, đối ngoại quốc phòng của chúng ta cần phải có những dự báo mang tính chiến lược?
Thiếu tướng Nguyễn Hồng Quân: Vâng, hiện nay, trước những diễn biến phức tạp của cạnh tranh nước lớn, đặc biệt là những cuộc cạnh tranh này liên quan đến địa bàn của chúng ta, của đất nước chúng ta, cho nên đối ngoại quốc phòng của ta cần làm tốt công tác nghiên cứu, dự báo chiến lược, nhất là những nghiên cứu mang tính tổng thể dài hơi trong quan hệ với các nước lớn, có ảnh hưởng trực tiếp tới thế giới, tới khu vực và tới đất nước ta. Chúng ta phải tham mưu, phát hiện sớm và đề xuất đối sách, biện pháp giải quyết tối ưu các nhân tố bất lợi bên ngoài, nhằm giữ vững môi trường hòa bình.
PV: Học thuyết quân sự một số nước thì họ thường chủ động phát động chiến tranh xâm lược để bảo vệ đất nước, trước khi họ thấy lợi ích quốc gia dân tộc bị đe dọa. Với chúng ta, thì luôn nhất quán với chính sách quốc phòng tự vệ. Đây cũng là biện pháp để chúng ta bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa…
Thiếu tướng Nguyễn Hồng Quân: Chính sách quốc phòng hòa bình tự vệ đầu tiên thể hiện là chúng ta không gây chiến với ai, không xâm lược ai, nhưng mà chúng ta giữ quyền tự vệ khi bị xâm lược, giữ quyền giáng trả mạnh mẽ khi bị tấn công.
Thứ hai, chính sách quốc phòng hòa bình tự vệ thể hiện ở chiến lược quốc phòng của chúng ta, đó là tiến hành chiến tranh nhân dân. Khi mà đất nước có giặc thì toàn dân là chiến sĩ, khi mà đất nước có hòa bình thì một đội quân rất nhỏ được giữ lại để làm nòng cốt cho sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc. Thể hiện thứ ba cho chính sách quốc phòng tự vệ này là mức đầu tư cho quốc phòng của quốc gia.
Đảng, Nhà nước ta đầu tư phù hợp với tốc độ phát triển kinh tế của đất nước. Tôi lấy ví dụ là ngân sách quốc phòng Việt Nam trong 10 năm qua thì chưa khi nào chúng ta đạt mức 3% GDP. Với ngân sách hạn hẹp ấy thì có thể nói là chúng ta bảo đảm trang bị vũ khí cho bộ đội, cho công tác huấn luyện, cũng như một phần chăm lo đời sống vật chất, tinh thần cho người lính. Chính sách quốc phòng tự vệ còn được thể hiện ở chỗ, chúng ta kiên quyết kiên trì đấu tranh giải quyết mọi tranh chấp, bất đồng bằng biện pháp hòa bình. Và một điều nữa là, chúng ta không tập trung mua sắm vũ khí tiến công chiến lược, chúng ta không có ý định phát triển vũ khí hạt nhân. Cho nên, các loại vũ khí chiến dịch, chiến thuật như đang sở hữu hiện nay, không phải là vũ khí tiến công chiến lược mà chỉ là vũ khí tự vệ thôi.
PV: Xin trân trọng cảm ơn ông!
