Sinh trắc học là gì?
Sinh trắc học (biometrics) là một ngành khoa học sử dụng các đặc điểm sinh học của con người để nhận dạng và xác thực danh tính. Sinh trắc học tập trung vào việc đo lường và phân tích các đặc điểm sinh học hoặc hành vi của con người. Những đặc điểm này thường là duy nhất đối với từng cá nhân và có thể được sử dụng để xác thực danh tính hoặc truy cập vào các hệ thống an ninh.
Sinh trắc học đã trở thành một phần không thể thiếu trong công nghệ bảo mật hiện đại, đặc biệt trong các lĩnh vực như an ninh mạng, ngân hàng, y tế và nhiều ngành công nghiệp khác.
Sinh trắc học có thể được chia thành hai loại chính: sinh trắc học cơ thể và sinh trắc học hành vi. Sinh trắc học cơ thể bao gồm các phương pháp như dấu vân tay, nhận diện khuôn mặt, quét mống mắt, nhận diện võng mạc và nhận diện giọng nói. Các phương pháp này dựa trên những đặc điểm sinh học cụ thể của mỗi người, chẳng hạn như các đường vân trên ngón tay, hoa văn trong mống mắt, hoặc cấu trúc giọng nói. Những đặc điểm này là duy nhất và không thay đổi theo thời gian, giúp phân biệt từng cá nhân một cách chính xác.
Trong khi đó, sinh trắc học hành vi dựa trên các đặc điểm hành vi của con người, như cách ký tên, cách gõ phím, hoặc cách đi lại. Chẳng hạn, nhận diện chữ ký phân tích các yếu tố như tốc độ và áp lực khi ký, còn nhận diện cách gõ phím dựa trên tốc độ và nhịp điệu gõ phím của người dùng. Mỗi người có một phong cách hành vi riêng, và điều này có thể được sử dụng để xác thực danh tính.
Sinh trắc học được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Trong an ninh mạng, sinh trắc học giúp tăng cường bảo mật cho hệ thống máy tính và các thiết bị thông minh. Nhiều điện thoại thông minh hiện nay sử dụng nhận diện khuôn mặt hoặc dấu vân tay để mở khóa.
Đặc biệt, trong lĩnh vực ngân hàng và tài chính, các ngân hàng sử dụng sinh trắc học để xác thực danh tính khách hàng khi thực hiện giao dịch trực tuyến, giúp giảm thiểu rủi ro gian lận.
Ngân hàng, ví điện tử không cho chuyển online nếu chưa sinh trắc học
Thời gian qua, hệ thống ngân hàng tại Việt Nam đã đẩy mạnh việc xác thực giao dịch ngân hàng thông qua sinh trắc học nhằm giảm thiểu tối đa rủi ro khi giao dịch ngân hàng số.
Đặc biệt, theo quy định của thông tư 17 và thông tư 18 năm 2024 của Ngân hàng Nhà nước, từ ngày 1/1/2025, chủ tài khoản thanh toán/chủ thẻ ngân hàng không thể thực hiện các giao dịch trực tuyến như rút tiền, chuyển tiền, thanh toán hóa đơn, nạp tiền...nếu chưa xác thực thông tin sinh trắc học.
Cụ thể, chủ tài khoản ngân hàng bắt buộc phải xác thực sinh trắc học và cập nhật giấy tờ tùy thân hợp lệ để tiếp tục thực hiện các giao dịch trực tuyến. Nếu không hoàn thành việc này, khách hàng sẽ bị hạn chế hoặc tạm dừng một số dịch vụ ngân hàng, bao gồm cả giao dịch trực tuyến và sử dụng ATM/CDM.
Người phải đi cập nhật thông tin là các khách hàng cá nhân sử dụng giấy tờ tùy thân như chứng minh nhân dân (CMND), căn cước công dân (CCCD), hộ chiếu đã hết hiệu lực. Theo quy định tại Luật Căn cước 2023 (Luật số 26/2023/QH15), các loại CMND cũ (9 số và 12 số) sẽ chỉ còn giá trị sử dụng trong các giao dịch đến hết ngày 31/12/2024.
Vì vậy, nếu khách hàng không cập nhật giấy tờ tùy thân mới còn hiệu lực và đầy đủ thông tin lên hệ thống ngân hàng sẽ không thể thực hiện bất cứ giao dịch nào, từ rút tiền, chuyển khoản đến thanh toán trực tuyến.
Ngoài ra, việc không thực hiện xác thực sinh trắc học như vân tay hoặc nhận diện khuôn mặt cũng sẽ khiến tài khoản bị dừng giao dịch từ đầu năm 2025. Đây là biện pháp để xác minh danh tính chủ tài khoản, người thực hiện giao dịch, qua đó ngăn chặn các hành vi gian lận, giả mạo hình ảnh.
Còn các giao dịch thẻ trực tiếp tại các điểm bán lẻ (POS), ATM vẫn diễn ra bình thường, không yêu cầu phải sinh trắc học.
Trước đó, theo đại diện Vụ Thanh toán (Ngân hàng Nhà nước), trong 3 tháng đầu áp dụng xác nhận sinh trắc học (từ 1/7), số lượng vụ việc lừa đảo mất tiền của khách hàng và số lượng tài khoản có phát sinh nhận tiền lừa đảo ở các đơn vị đã giảm đáng kể. Cụ thể: Số vụ việc khách hàng bị lừa đảo mất tiền trong tháng 8 chỉ còn 700 vụ, giảm khoảng 50% so với số vụ việc trung bình 7 tháng đầu năm 2024. Số lượng tài khoản nhận tiền lừa đảo trong tháng 8 cũng giảm khoảng 72%, chỉ còn 682 tài khoản.
Đặc biệt tại một số đơn vị đã không có phát sinh số lượng vụ việc trong thời gian tháng 8 và đầu tháng 9 vừa qua.
Dồn dập xác nhận sinh trắc học trước 'giờ G'
Như vậy, chỉ còn chưa đến 1 tuần nữa các quy định trên có hiệu lực. Thời điểm này, nhiều người đã và đang đổ xô đến các phòng giao dịch ngân hàng để hoàn tất hồ sơ sinh trắc học. Các ngân hàng cũng tự nguyện làm thêm giờ để hỗ trợ, hướng dẫn khách hàng.
Theo khảo sát, những ngày gần đây, các phòng giao dịch ngân hàng đã đón một lượng lớn khách đến chỉ để cập nhật thông tin và thực hiện sinh trắc học. Tuy không xảy ra tình trạng ách tắc vì thời gian để làm thủ tục không quá lâu nhưng các nhân viên ngân hàng cũng luôn phải hướng dẫn cho chủ tài khoản.
Theo đó, từ ngày 14-28/12, VietinBank mở cửa các phòng giao dịch vào thứ Bảy và Chủ nhật (từ 8h -16h30) để phục vụ khách hàng tổ chức/hộ kinh doanh thực hiện các thủ tục thay đổi thông tin giấy tờ tùy thân nhằm đáp ứng quy định tại Thông tư 17/2024/TT-NHNN.
Tại Agribank, từ ngày 2/12-13/1/2025, ngân hàng liên tục làm việc ngoài giờ trong suốt tuầnđể phục vụ khách hàng cập nhật thông tin giấy tờ tùy thân và sinh trắc học.
Ngân hàng Vietcombank cũng cho hay đã tổ chức triển khai làm việc ngoài giờ hành chính và làm thêm vào cuối tuần từ ngày 23/11/2024 - 15/1/2025.
Nhiều ngân hàng cho biết đã cơ bản hoàn thành xác thực sinh trắc học tài khoản. Tuy vậy, ngành ngân hàng vẫn khuyến cáo những chủ tài khoản chưa xác thực sinh trắc học và cập nhật thông tin cá nhân cần thực hiện gấp vì dịp Tết Dương lịch các ngân hàng đều đóng cửa nên nếu khách có trục trặc gì phát sinh cũng sẽ khó được hỗ trợ giải quyết.
